به گزارش تحریریه، در بیانیه اجلاس سران واشنگتن در ۱۰ ژوئیه، کشورهای عضو ناتو شدیدترین انتقاد خود را از چین در تاریخ این اتحاد صادر کردند. ۳۲ رئیس دولت، دولت پکن را به دلیل ایفای نقش به عنوان «توانمندکننده قاطع» مسکو در جنگ روسیه علیه اوکراین که در نتیجه آن تهدید روسیه برای امنیت اقیانوس اطلس شمالی افزایش یافته، محکوم کردند. مخالفت‌های ناتو بر چگونگی کمک چین به مجتمع نظامی-صنعتی روسیه از طریق انتقال تجهیزات و موادی که‌ می‌تواند تولید تسلیحات روسیه را تقویت کند، متمرکز بود. بیانیه اجلاس سران همچنین «فعالیت‌های مخرب سایبری و ترکیبی، از جمله اطلاعات نادرست»، به همراه ساخت سلاح‌های هسته‌ای پکن، فعالیت‌ها در فضای بیرونی، و «تاکتیک‌ها و تلاش‌های اجباری برای ایجاد تفرقه در اتحاد» را مورد انتقاد قرار داد.

علاوه بر تقویت لحن سختگیرانه ناتو در مورد “چالش‌های سیستمی” چین در قبال منافع غرب، این نشست احتمالاً بیش از هر نشستی در تاریخ ۷۵ ساله این اتحاد به مسائل امنیتی آسیا-اقیانوسیه توجه داشت. ینس استولتنبرگ، دبیرکل، که سال‌های اخیر را صرف ایجاد روابط شرکای آسیایی با دیگر رهبران ناتو کرده است، راه‌های متعددی را که امنیت اروپا، آسیا و آمریکای شمالی به هم مرتبط هستند، برجسته کرد. اینکه هر دو کشور کره به تامین کنندگان اصلی تسلیحات برای جنگ اوکراین تبدیل شده‌اند، این ارتباط را نشان‌ می‌دهد.

تشدید رقابت برای نفوذ در اروپا بین چین و ایالات متحده سال‌ها قبل از حمله روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ آغاز شد. دولت ترامپ و بایدن هر دو آن را یکی از بالاترین اولویت‌های سیاست خارجی خود قرار دادند. برای سال‌ها، چین عمدتاً از طریق معاملات تجاری و سرمایه‌گذاری در اروپا نفوذ داشت، اما اخیراً دیپلماسی جمهوری خلق چین جایگاه بالاتری را اتخاذ کرده است. یکی از اهداف سفر شی جین پینگ به اروپا در ماه مه ۲۰۲۴ و میزبانی مکرر پکن از رهبران اروپایی، سوء استفاده از اختلافات بین اروپا و ایالات متحده و بین خود کشورهای اروپایی در مورد چین بوده است.

با این حال، متن بیانیه بر موفقیت ایالات متحده در متقاعد کردن دولت‌های اروپایی برای حمایت از واشنگتن در محدود کردن دسترسی چین به فناوری‌های حساس غربی، محکوم کردن روابط چین با ارتش روسیه و سایر اولویت‌ها تاکید کرد. حتی مجارستان، ترکیه و سایر کشورهای اروپایی که دولت‌هایشان برای حفظ روابط صمیمانه با چین تلاش کرده‌اند، این بیانیه را که با اجماع به تصویب رسید، امضا کردند. جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی، اظهار داشت: «اعلامیه نشان می‌دهد که متحدان ناتو اکنون به طور جمعی این چالش را درک می‌کنند و از جمهوری خلق چین می‌خواهند این فعالیت را متوقف کند.» بایدن در کنفرانس خبری خود پس از اجلاس سران ناتو گفت که ”دولت‌های ناتو در مورد چگونگی اطمینان از اینکه شی متوجه بشود که برای تضعیف حوزه اقیانوس آرام و همچنین اروپا و در رابطه با روسیه و تعامل با اوکراین باید هزینه بپردازد، بحث کردند.” بایدن انتظار داشت که “برخی از دوستان اروپایی سرمایه گذاری خود را در چین کاهش دهند تا به انتقال این پیام کمک کنند.”

کنفرانس واشنگتن بیشتر روابط ناتو را با شرکای به اصطلاح چهارگانه هند و اقیانوس آرام (IP4) یعنی استرالیا، ژاپن، نیوزلند و کره جنوبی که رهبران آنها در سومین اجلاس متوالی به عنوان غیرعضو ممتاز شرکت کردند، تعمیق بخشید. به گفته استولتنبرگ، ناتو و IP4 برای راه‌اندازی چندین پروژه مشترک در زمینه دفاع سایبری، تولید نظامی، اوکراین، مقابله با اطلاعات نادرست و فناوری‌های جدید مانند هوش مصنوعی توافق کردند. این چهار شریک همچنین به طور جداگانه با یکدیگر ملاقات کردند و بیانیه مشترکی در مورد مسائل امنیتی جهانی با تمرکز بر تهدید ناشی از همکاری نظامی رو به رشد روسیه و کره شمالی صادر کردند.

این جلسات احتمالاً ادامه خواهند داشت زیرا آنها فرصت‌های IP4 را برای برجسته کردن نگرانی‌ها و تأثیر آنها در مورد مسائل امنیتی جهانی بروز می‌دهند. اگرچه فعالیت به عنوان یک گروه به طور بالقوه به آنها وجهه بالاتری‌ می‌بخشد، اعضای منفرد همچنین به توافقات جداگانه با ناتو در زمینه‌هایی دست یافتند که‌ می‌توانند کمک‌های منحصر به فردی داشته باشند. ائتلاف موافقت کرد که هواپیماهای کره جنوبی را برای مأموریت‌های اتحاد تأیید کند، کشتی‌های جنگی ژاپنی را در تمرین‌های ناتو در منطقه آتلانتیک شمالی مشارکت دهد، و توافق‌نامه همکاری جدیدی با نیوزیلند امضا کرد.

در خلال این اجلاس، کرت کمپل، معاون وزیر امور خارجه ایالات متحده، با دعوت از دولت‌های IP4 برای شرکت در تمامی نشست‌های آتی ناتو، پیشنهاد نهادینه سازی بیشتر این مشارکت را داد. برخی از کارشناسان خواستار ایجاد یک مجمع جدید دائمی مشارکت آتلانتیک-اقیانوس آرام، مشابه هیئت مشورتی ناتو با سایر شرکای منطقه‌ای، برای حمایت از همکاری ناتو-IP4 در برابر تغییرات سیاسی داخلی و سایر اختلالات شده‌اند. برخی دیگر از شرکای ناتو و IP4‌ می‌خواهند که مشارکت خود را با توسعه مفاهیم، قابلیت‌ها و استانداردهای مشترک در برابر تهدیدات نظامی روسیه و چین عملیاتی کنند. برخی به طور خاص از ایجاد یک دفتر رسمی ناتو در توکیو یا سئول برای پیشبرد تمرینات مشترک، برنامه‌ریزی دفاعی و سایر همکاری‌های امنیتی حمایت‌ می‌کنند.

وانگ یی، وزیر امور خارجه جمهوری خلق چین در واکنش به اظهارات و اقدامات ناتو گفت که این ائتلاف باید “در محدوده خود بماند” و فعالیت‌های خود را به آسیا گسترش ندهد یا در مورد امور داخلی چین اظهار نظر نکند. لین جیان، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا گفت که بیانیه واشنگتن «مملو از تعصب، بدگویی و تحریک‌آمیز است» و ناتو «اطلاعات نادرست ایجاد شده توسط ایالات متحده را منتشر می‌کند و آشکارا چین را با هدف تضعیف روابط چین با اروپا بدنام می‌کند و مانع همکاری چین و اروپا می‌شود و به آن مشروعیت می‌بخشد». لین از این ائتلاف به عنوان «آثار جنگ سرد و محصول تقابل بلوکی» انتقاد کرد. نمایندگی جمهوری خلق چین در اتحادیه اروپا مدعی شد که ناتو در حال تبدیل شدن به یک “برهم زننده صلح و ثبات در آسیا و اقیانوسیه” است.

در همین حال، رسانه‌های چینی تنش‌های قبلی بین ناتو و چین، مانند بمباران تصادفی سفارت جمهوری خلق چین در بلگراد توسط این اتحاد را برجسته کردند، در حالی که همکاری‌های گذشته در مورد افغانستان، مبارزه با دزدی دریایی و سایر زمینه‌ها را کم اهمیت جلوه دادند. نویسندگان نظامی چین این اتحاد را به عنوان «اساساً ابزاری برای حفظ هژمونی آمریکا» محکوم کردند که «به ترور، دشمن‌تراشی و ارعاب برای ادامه حیات خود وابسته است» و اکنون «تلاش خود را برای تحریک رویارویی با چین از طریق «فشار [برای گسترش] ناتو در آسیا و اقیانوسیه به کار گرفته است».

اقدامات روسیه و چین تا حد زیادی به فعالیت‌های ناتو که آنها مخالف هستند کمک کرده است. اگر روسیه به اوکراین حمله نمی‌کرد، سوئد و فنلاند به این اتحاد ملحق نمی‌شدند و دولت‌های غربی قدرت نظامی خود را در امتداد مرزهای غربی روسیه افزایش نمی‌دادند. به جای پرداختن به نگرانی‌های غرب در مورد روابط امنیتی چین با روسیه، سیاست‌گذاران جمهوری خلق چین نحوه کمک چین به ماشین جنگی روسیه و ادامه تمرین‌های نظامی با روسیه و متحدانش را رد کرده‌اند. چین به‌تازگی یک رزمایش ۱۱ روزه با بلاروس را به‌رغم مداخله نظامی این کشور در اوکراین به پایان رساند. اندکی پس از نشست ناتو، بمب افکن‌های راهبردی روسیه و چین یک گشت زنی مشترک دیگر در اقیانوس آرام انجام دادند و بیش از هر زمان دیگری به آلاسکا پرواز کردند. همبستگی دموکراتیک در غرب با کاهش فضا برای سیاست‌های مخالف در روسیه و چین افزایش یافته است. شرکت‌های اروپایی در مورد کاهش مزایا و خطرات رو به رشد بازارهای چین، دیدگاه‌های ایالات متحده را به اشتراک می‌گذارند. بیانیه واشنگتن گلایه کرد که چگونه چین هنوز از مشارکت در کاهش ریسک استراتژیک یا سایر اقدامات شفاف‌ساز برای کاهش نگرانی در مورد افزایش توان اتمی خود سرباز می‌زند.

علیرغم اتهامات چین، نه ناتو و نه شرکای IP4 آن در حال حاضر برنامه‌ای برای کشورهای خارج از اروپا و آمریکای شمالی برای عضویت در اتحاد، میزبانی نیروهای اتحاد یا دریافت تعهدات دفاعی ناتو ندارند. فعالیت‌های نظامی اروپا در آسیا همچنان ابتکارات ملی باقی خواهد ماند. مقامات و تحلیلگران بانفوذ غربی از گسترش بیش از حد توانمندی‌های ائتلاف و بیگانگی کشورهای آسیایی که به دنبال اجتناب از جانبداری آشکار علیه چین هستند، بیم دارند. در همین حال، اعضای IP4 سیاست‌های متفاوتی در مورد چین و سایر موضوعات دارند و بنابراین انعطاف‌پذیری قالب غیررسمی ناتو-IP4 را ترجیح می‌دهند، که به هر یک از شرکای هند و اقیانوس آرام اجازه می‌دهد تصمیم بگیرد در چه زمینه‌ها و تا چه حد با ناتو همکاری کند. اما همکاری دفاعی چین با روسیه و سایر فعالیت‌های نظامی در منطقه آتلانتیک شمالی همواره نگرانی‌های ناتو را در مورد چین افزایش می‌دهد.

نویسنده: ریچارد ویتز، همکار ارشد موسسه‌هادسون

پایان/